بررسی علت شکست چهره‌های مهم در انتخابات گذشته

به گزارش پایگاه خبری، تحلیلی باز انتخابات، مجتبی شریعتی نیاسر، استاد تمام دانشگاه تهران و معاون وزیر علوم در دولت دوازدهم به بررسی ابعاد مختلف انتخابات ۱۱ اسفندماه ۱۴۰۲ پرداخت و اظهار کرد: انتخابات در هر حوزه‌ای اعم از مجلس شورای اسلامی، مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری و یا شوراها فی‌النفسه اهمیت خود را دارد. اساسا انتخابات به نوعی نماد مردم‌سالاری و نقش‌آفرینی مردم در جامعه یا به نوعی نماد نقش‌آفرینی جامعه هدف می‌باشد. حتی در دانشگاه نیز اگر فردی در قالب یک انتخابات منصوب شود به نوعی نقش‌آفرینی جامعه هدف مخاطب را نشان می‌دهد.

وی در ادامه تصریح کرد: به طور طبیعی در انتخابات جناح‌های مختلف ورود پیدا می کنند که در صورت نقش‌آفرینی خوب می تواند موجب پویایی جامعه هدف شود.


این استاد دانشگاه تهران همچنین در خصوص ترکیب لیست‌های شرکت‌کننده در انتخابات گذشته نیز تاکید کرد: من خیلی از نتیجه به دست آمده انتخابات راضی نیستم. در واقع کسانی که به مجلس شورای اسلامی راه پیدا می‌کنند باید سبقه اجرایی، قانون‌گذاری یا فعالیت‌های اجتماعی قابل توجهی داشته باشند تا بتوانند در مجلس نقش آفرینی داشته باشند و اگر آن سابقه را نداشته باشند و صرفا در سایه جناح‌های سیاسی به مجلس شورای اسلامی وارد شوند، قطعا موثر نخواهند بود و اگر هم نقش‌آفرینی داشته باشند آن تقلیدی خواهد بود نه نقش‌آفرینی موثر و فردی و این خوب نیست به نظرم می رسد مجلس دوازدهم از این آسیب برخوردار است.

*افراد سنگین وزنی در لیست های انتخاباتی وجود نداشت
رییس دانشکده مهندسی شیمی دانشگاه تهران یادآور شد: در انتخابات تهران لیست‌های متفاوتی از پایداری گرفته تا صدای ملت و غیره حضور داشت. اما واقعیت این است که از دید من این لیست‌ها از بنیان ضعیفی برخوردار بودند؛ یعنی به طور میانگین افراد سنگین وزن، قوی با تجربه و خوش سابقه ای به لحاظ نقش آفرینی اجتماعی در این لیست‌ها وجود نداشت.


*تفرق آرا در فهرست جناح راست
نیاسر تاکید کرد: تفرق آرا و تفاوت دیدگاه‌ها در فهرست بخصوص جناح راست موجب شد که نتوانند لیست واحدی را ارائه دهند در نتیجه مشارکت کنندگان نیز به نوعی دچار سردرگمی شدند که چگونه انتخاب کنند. به همین دلیل ما شاهد این بودیم که ترکیبی از این لیست‌ها در انتخابات انتخاب شدند؛ اگرچه این امر ذاتا ایرادی ندارد چرا که اگر از یک لیست واحدی افراد انتخاب می‌شدند بیانگر این موضوع بود که مردم پیرامون موضوع اندیشه و تفکری در مورد آنها نداشتند و نتیجه نشان داد که مردم نیز نقشی در تعیین افراد مورد نظر خود داشتند اما نکته مهمی که به انتخابات ۱۱ اسفند ماه سایه افکند مشارکت پایین مردم بود قطعا اگر این مشارکت موثر بالا بود ما شاهد نتایج متفاوت‌تری خواهیم بود.

وی در خصوص صلاحیت نمایندگی مجلس شورای اسلامی نیز تاکید کرد: ما هر کسی را برای هر کاری بگماریم باید شرایطی را از قبل برای او تعریف کنیم. این امر برای ساده ترین سطح کار قابل تعمیم است باید فرد در کاری که منصوب می شود آشنایی کافی داشته باشد. این موضوع برای انتخاب نماینده مجلس و رییس جمهور نیز قابل تعمیم می باشد و لازم است شرایطی را برای نمایندگی مجلس شورای اسلامی تعریف کنیم این تا افراد صلاحیت و تخصص کافی برای این امر داشته باشند.

*نباید با تکیه بر مفهوم دموکراسی بگوییم همه می توانند کاندید شوند
شریعتی نیاسر ادامه داد: نمی‌شود با تکیه بر مفهوم دموکراسی بگوییم ما آزاد هستیم و هر کسی می‌تواند کاندید انتخاب شود در این صورت مردم سردرگم خواهند بود. بنابراین باید برای فردی که رئیس جمهور یا نماینده مجلس شورای اسلامی می‌شوند، شاخصه‌های مربوطه را تعریف کنیم و این درست نیست که یک فرد غیرمرتبط صلاحیت لازم برای حضور در انتخابات را دریافت کنند. این‌که ما فقط به مشخصه‌های پرسنلی افراد نظیر مدرک تحصیلی و سلامت جسمی برای حضور در انتخابات و کاندیدا شدن تکیه کنیم این امر کافی نیست. 

به گفته این استاد دانشگاه تهران، کسی که در جایگاه قانون‌گذاری قرار می‌گیرد و می‌خواهد تصمیم‌گیری کند حتما باید عقبه تصمیم‌سازی آن درست باشد؛یعنی اگر نتواند تصمیم‌سازی درستی مبتنی بر بدنه کارشناسی بگیرد مطمئنا آن تصمیم‌گیری درست نخواهد بود. بنابراین کسی که می خواهد تصمیم گیری کند یا آیین نامه وضع کند باید از یک ذهنیت خوب کارشناسی برخوردار باشد. اما کسی که مفهوم قانون گذاری و وظایف قوه مقننه را نمی داند و سابقه اجرایی هم ندارد قطعا وقتی هم در سایه جناح های سیاسی انتخاب شود نیروی مقلدی خواهد بود و از خود نظر ندارد تابع جمعی می شود که هدایتش می کند. 


*بیش از صد برابر نیاز تهران کاندید انتخابات وجود داشت
این استاد دانشگاه تهران خاطر نشان کرد: دلیلی وجود ندارد که در انتخابات مجلس شورای اسلامی در تهران که ۳۰ نفر باید انتخاب شوند بیش از ۳۰۰۰ نفر داوطلب وجود داشته باشد؛ یعنی بیش از ۱۰۰ برابر نیاز کاندید معرفی کنیم، بنابراین باید شرایط کاندیدها تحلیل شود چرا که درانتخابات فعلی برخی از کاندیدها حداقل‌های رای قابل قول را نیز نتوانستند کسب کنند. رد یا تایید صلاحیت منحصر به تایید سیاسی آن افراد نیست بلکه باید سابقه، نقش‌افرینی و همچنین اطلاعات اجرایی و دانش قانون گذاری افراد نیز مورد بررسی قرار گیرد.

*آنچه که مردم را ناراضی می کند
معاون سابق وزیر علوم در پاسخ به این سئوال که آیا محدودیت تایید صلاحیت داوطلبان از سوی شورای نگهبان به معنی محدودیت در انتخاب مردم نیست؟ خاطر نشان کرد: آنچه که باعث نارضایتی مردم می شود نقش شورای نگهبان در تمایز دیدگاه های سیاسی و فرهنگی است نه اینکه هر فردی برای کاندیداتوری ثبت نام کردند صلاحیت نمایندگی را داشته باشد. اگر شورای نگهبان از زاویه اول بازتر و از زاویه دوم بسته تر عمل کند قطعا نارضایتی ها کاهش و حضور مردم نیز افزایش می یابد. البته تفاوت آن با تهیه لیست از سوی جناح های سیاسی و ارائه آن به مردم این است که وقتی شورای نگهبان مرز انتخاب افراد را تعیین کند دیگر امکان انتخاب دیگر وجود ندارد اما وقتی جناح های سیاسی لیست خود را اعلام می کنند انتخاب دیگر را برای مردم نمی بندند و امکان انتخاب های دیگر نیز وجود دارد که این به رویکرد حزبی بستگی دارد. بنابراین رد صلاحیت افرادی که برای نمایندگی مناسبت نیستند مردم را ناراضی نمی کند نگرانی مردم بیشتر به نگاه ها و دیدگاه های سیاسی ممکن است مشکل ایجاد کند. 

*علت عدم اقبال مردم به چهره های مهم سیاسی
شریعتی نیاسر در تحلیل عدم اقبال مردم برای انتخاب چهره های مهم سیاسی در انتخابات گذشته نیز افزود: در انتخابات کسانی که از یک جناح خاصی به نوعی با محدودیت وارد عرصه انتخابات می شوند، طرفداران خود را دارند و در هر شرایطی رای خود را به کاندیدای خود می دهند. اما اینکه چرا این افراد رای نمی آورد به این دلیل است که آنها افرادی نیستند که مشتری جناح خاصی باشند که به نوعی مورد توجه بیشتر حاکمیت باشد. بنابراین اگر دریچه انتخابات باز شود به معنایی که مشارکت افزایش یابد قطعا آنچه که تصور می کنیم اتفاق نمی افتد اگر چه باز شدن دریچه انتخابات صرفا سیاسی نیست بخشی از آن به مسائل معیشتی، رفاهی، تورم، نگرانی های حاصل از شوک تراپی برمیگردد که نظام اقتصادی و اجتماعی را به لرزه در می آورد. یا برخی مولفه های فرهنگی مسائلی هستند که نارضایتی های مردمی را افزایش می دهد این موارد موجب کم رنگ تر شدن حضور در انتخابات می شود. 

وی ادامه داد: بخشی از افرادی که انتظار می رفت در انتخابات اخیر رای بیاورند؛ اما موفق نشدند به نارضایتی از عملکرد دوران مسئولیت آنها مرتبط است اما بخش دیگر نیز به میزان مشارکت ربط دارد. بنابراین کسانی که پای صندوق‌های رای آمدند اغلب همان کسانی هستند که مشتری های خود را داشتند. اگر در این بین برخی چهره های سیاسی رای نیاوردند به مشارکت پایین در انتخابات برمی گردد.

*مولفه مردم سالاری ضعیف شده است
این استاد دانشگاه تهران افزود: مسئولان باید شرایط را به گونه ای باز کنند تا مشارکت در انتخابات بالا باشد، ویژگی مردم سالای از ابتدای انقلاب اسلامی تا به امروز از افتخارات ما بوده است که امام و رهبری این امر را از مولفه‌های افتخار آمیز مردم سالاری می دانند بنابراین این مولفه نباید کم رنگ شود که به اعتقاد من این موضوع ضعیف شده است در این شرایط عملا افرادی وارد مجلس خواهند شد که یا عقبه اجرایی و کارشناسی ندارند یا با نگاه های افراطی و تفریطی وارد مجلس می شوند که این وضعیت خوب نیست. ضمن اینکه مردم را به سمت بی تفاوتی هدایت می کنند.

*از فضای نخبگانی برای تحلیل فضای موجود کمک بگیریم
شریعتی نیاسر با بیان اینکه ما نباید فضای ناامیدی در جامعه تزریق کنیم، یادآور شد: به طور طبیعی هر اتفاقی در جامعه می افتد پیامد آن تحلیل آن افراد است در این بین برخی تحلیل ها توسط فضای نخبگانی اتفاق می افتد و برخی نیز در فضای مجازی یا عامه جامعه صورت می گیرد. البته آنچه در فضای مجازی اتفاق می افتد درست نیست و نمی پسندم اما برای جبران وضعیت نابسامان این فضا باید فضای نخبگانی تقویت شود و تحلیل های درست آنها مورد توجه مسئولان قرار بگیرد. چون این امر صورت نمی گیرد در نتیجه فضای مجازی تخریب و ناامیدی شکل می گیرد.


وی تاکید کرد: در شرایط امروز که آحاد مردم به واسطه ارتباطات ماهواره ای و اینترنتی و فضای مجازی؛ به راحتی در معرض تبلیغات مسموم، جوسازی ها و دروغ پراکنی های وسیع دشمنان این مرز و بوم قرار دارند، نه تنها باید دیوار بلند بی اعتمادی را از بین بِبَرند، بلکه لازم است اعتماد سازی را افزون نموده و رابطه مردم با حاکمیت را تقویت نمایند. در همه بخشهای نظام، باید رویکرد تحولی مد نظر قرار گیرد. نگاهها تغییر کند.

وی خاطر نشان کرد: امروزه با ورود حوزه های جدیدی از علم، همچون هوش مصنوعی که قریبا همه زندگی بشر را تحت الشعاع قرار می دهد روش های «سنتی و بسته» مدیریت، جوابگو نیست. رفتار و کردار و گفتار صاحب منسبان، از نگاه تیزبین مردم پنهان نمی ماند. آنچه مسلم است باید طرحی نو در انداخت و به آراء و نظرات مردم بیشتر توجه نمود. باید مردم را به آینده امیدوار نمود.

*مجلس آینده از جناح بندی های سیاسی فاصله بگیرند
این استاد دانشگاه با بیان اینکه مجلس آینده باید از جناج بندی های سیاسی فاصله بگیرند، گفت: اگر قبل از انتخابات دیدگاه ها یا اختلافاتی با جناح های خاص داشتند این اختلافات و دیدگاه ها را به داخل مجلس نبرند. نکته دوم این است که مجلسی ها باید توجه کنند از بدنه کارشناسی فرامجلس استفاده کنند تا قوانین و آیین نامه ها دقیق تر تنظیم شود، امری که در دوره های گذشته اغلب استفاده نشده است. موضوع دیگر پیشکسوتان مجلس توجه داشته باشند افرادی که بی تجربه هستند به دلیل بیان چرب و نرم فضای تصمیم گیری را تحت شعاع قرار ندهند. امیدوار هستیم مجلس آینده درگیر دعواهای جناحی برای انتخاب رییس نشوند و در اولین فرصت نظام اجرایی حاکم بر مردم را سریع شکل دهند. 

وی با بیان اینکه بعضا مجلسی ها متوجه نقش نظارتی خود نیستند، گفت: آنها به قانون گذاری که مبتنی بر دیدگاه کارشناسی نیست متمرکز شدند؛ با این وجود همین قانون ها نیز مورد نظارت قرار نمی گیرد. به طوریکه برخی قوانین نظیر برنامه های چهارم، پنجم و ششم توسعه حدود ۲۵ یا ۳۰ درصد اجرایی شده است. بنابراین نمایندگان مجلس باید علاوه بر نقش قانون گذاری در وظیفه نظارتی خود نیز دقیق باشند. این در حالی است که اغلب نمایندگان دنبال منافع حوزه انتخابیه خود هستند نه منافع عمومی.

*نمایندگان منتخب از شوک تراپی برهیز کنند
معاون سابق وزارت علوم تاکید کرد: نمایندگان مجلس باید شرایط و تحولات جهانی را در نظر بگیرند. از خرد جمعی استفاده کنند، از ظرفیت کارشناسی فرامجلس بهره بگیرند. از تکیه بر رویکردهای جناحی به شدت پرهیز کنند از گروکشی های سیاسی و مقابله با رأی مردم و از کشاندن مطالبات شخصی قبل از انتخابات، به داخل مجلس فاصله بگیرند. از تصمیمات عجولانه، غیر کارشناسانه، غیر واقعی و دور از مطالعات عمیق، خودداری کنند. از «شوک تراپی» بخصوص در عرصه های اقتصادی به شدت اجتناب کنند و با اعمال سیاست های «تدریجی و جبرانی» مانع از فشار بیشتر بر مردم شوند.

* نه تنها حذف نشد دو بار در سال برگزار می کنند
شریعتی نیاسرهمچنین به مهم ترین اولویت های مجلس آینده در حوزه آموزش عالی نیز حذف کنکور، یکچارچگی آموزش عالی، استقلال دانشگاه ها، ساماندهی مراکز آموزش عالی، توسعه ارتباطات بین المللی و.... از مهم ترین اولویت های مجلس آتی در حوزه آموزش عالی برشمرد و گفت: مجلس به خوبی می توانست به بحث حذف کنکور ورود پیدا کند که در سال ۸۶ نیز ورود پیدا کرد اما به دلیل عدم نظارت این موضوع رها شد. در حال حاضر نه تنها این اجرایی نشد بلکه دو بار در سال برگزار می شود یعنی اگر در گذشته یک میلیون نفر درگیر این موضوع بودند امروزه بیش از دو نیم میلیون نفر درگیر کنکور هستند و اگر حدود ۲۰ میلیون خانواده دغدغه این موضوع بودن امروزه ۴۰ میلیون خانواده با این امر درگیر شدند.

*ادغام آموزش پزشکی با آموزش عالی
وی در خصوص لزوم یکپارچگی آموزش عالی نیز گفت: چرا باید در حال حاضر در مجموع ۲۳۰هزار دانشجوی علوم پزشکی کشور در یک وزارت خانه مدیریت می شوند و حدود سه و نیم میلیون دانشجوی دیگر در وزارت علوم مدیریت شوند. مجلس باید قانون آن را اصلاح کند اگر چه یکبار به این امر ورود کردند؛ اما عملیاتی نشد. مجلس آتی باید به این موارد ورود کرده و قانون قبلی را اصلاح کند.

شریعتی نیاسر با طرح این سوال که چرا باید بخش خصوصی نظام آموزش عالی ما رها عمل کند و هر کاری که دلش میخواهد را انجام دهد اما کسی اجازه نظارت نداشته باشد، افزود: مجلس باید قانون درست وضع کند و نظارت خود را اعمال کنند. ما در نظام آموزش عالی خود حداقل تصمیمات را در وزارت علوم می گیریم که این موارد به تفویض اختیارها، نقش هیات های امنا، آیین نامه مدیریت آموزش عالی و غیره برمیگردد که همه این مسائل از دریچه مجلس قابل حل است و اگر کمسیون آموزش تحقیقات ما قوی بود می توانند نقش موثر خود را برای تقویت آموزش عالی ایفا کنند.

*ماموریت گرایی زیر نظام های آموزشی
شریعتی نیاسر درخصوص ماموریت‌گرایی نظام آموزش عالی کشور نیز گفت: زیرنظام‌های مختلف کشور باید در راستای ماموریت خود حرکت کنند. در حال حاضر هر کدام به نوعی کار خود را انجام می‌دهند و این درست نیست و ما باید کاری کنیم که دانشگاه‌های مختلف ماموریت خود را بدانند و در راستای ماموریت خود حرکت کنند. چرا ما نباید بتوانیم دانشگاه‌های مختلف را برای ماموریت‌های خاص تعریف کنیم یا اینکه چرا ما نباید دانشگاه‌های کوچکی که در گوشه و کنار کشور شکل گرفته‌اند را با دانشگاه‌های بزرگ ادغام و یکپارچه کنیم. اینها مواردی است که باید در مجلس مورد توجه قرار بگیرد.

*ضرورت تدوین سیاست های جبرانی در کنار تصمیمات تحولی 
این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه ما به اتخاذ سیاست های تحولی نیاز داریم، خاطر نشان کرد: آنچه که جامعه دانشگاهی از مجلس دوازدهم انتظار دارند فقط مباحث دانشگاهی نیست در همه حوزه ها بحث و حرفی برای گفتن دارند یکی از حوزه های مهمی که باید مورد توجه قرار دهد این است که سیاست های جبرانی را در برابر تحولات جدی مد نظر داشته باشند یعنی اگر می خواهند وضعیت اقتصادی را تکان بدهند یا قیمت بنزین را افزایش دهند باید به مولفه های تاثیرگذار این تصمیمات توجه کنند و شوک ناگهانی وارد جامعه نکنند. در این صورت نارضایتی ایجاد می شود و آن تصمیم نیز به درستی اجرا نخواهد شد. بنابراین باید در برابر تصمیمات و رویکرد تحولی که برای رقابت با دنیای پیشرفته لازم است، حتما باید سیاست های جبرانی تعریف شود چرا در برابر تحول مقاومت است. 
وی قانون‌گذاری و نظارت را دو وظیفه مجلس شورای اسلامی عنوان کرد و گفت: هم در قانون‌گذاری باید اقتدار نظام آموزشی مدنظر قرار بگیرد و هم در نظارت. چراکه در بحث نظارت ما می‌توانیم دستگاه‌های اجرایی را وادار کنیم در مدار مصوبات قانونی و کارشناسانه کشور گام بردارد.

*سه توصیه به مجلس آینده
وی در پایان بر تدوین سیاست های تحولی و جبرانی در مجلس آینده تاکید کرد و گفت: مجلس آتی به هر نحوی که بوده است شکل می گیرد نمایندگان مجلس در درجه اول اگر به منافع محلی هم فکر می کنند به منابع آن نیز بیندیشد این گونه نباشد که مجلس را تحت فشار قرار دهد که حوزه انتخابیه خود امکاناتی نظیر مدرسه، دانشگاه، بیمارستان، صنعت و غیره بخواهد بلکه باید به منابع این امکانات نیز فکر کند. دوم اینکه حتما لازم است کارها با مطالعات کارشناسی دقیق صورت بگیرد و اگر خودشان نیز تخصص آن را ندارند از جامعه نخبگانی برای اتخاذ آن کمک بگیرند و فکر کنند تصمیمی که می گیرند قابل اجرا است یا نه. در نهایت مدیران اجرایی در همه کشورها باید اختیارات نامحدود اما منابع محدود برای فعالیت های توسعه ای خود داشته باشند، در این صورت قدرت نامنتهای مدیر اجرایی کنترل می شود.اگر منابع نامحدود باشد تصور می کند هر جایی هر کاری که دلش بخواهد را می تواند اجرایی کند.

*نمایندگان از ندانم کاری های مجلس های گذشته درس بگیرند
شریعتی نیاسر خاطر نشان کرد: من امیدوارم مجلس آینده از تجربیات و ندام کاری های مجلس های گذشته به ویژه مجلس یازدهم بتواند استفاده کند و گام های بلندی برای توسعه کشور بردارد و مشکلات تورمی را حل کند، در واقع همین که تورم ناشی از رشد نقدینگی است در بین جامعه اقتصادانان و مدیران اجرایی محل اختلاف نظر بود. امروز که همه یکپارچه به این نتیجه رسیدند که رشد نقدینگی تورم زا است؛ حتی رهبری هم تاکید کردند نقدینگی را باید مهار کرد، این امر نشان می دهد باید به اصولی فکر کنیم که بتوان تورم و نقدینگی را مهار کرد چرا که بی ثباتی و نابسامانی قیمت ها بیش از گرانی مردم را ناراحت می کند و آنها نمی توانند برای خود برنامه ریزی کنند.
معاون سابق وزیر علوم سیاست گذاری در حوزه های فرهنگی را از دیگر وظایف مجلس آتی عنوان کرد و گفت: انقلاب اسلامی ما مبتنی بر مولفه های فرهنگی و اسلامی شکل گرفته است و اسلامیت در همه ارکان و نهادهای نظام تعریف شده است؛ اما ما چه کردیم که در این وضعیت فرهنگی یک حادثه بسیار ساده سال ۱۴۰۱ چنان وضعیت فرهنگی ما را دگرگون کرده است که ما با هیچ قدرتی نتوانستیم حتی به مرحله قبل از این سال برگردانیم. مسئولان فرهنگی ما باید به این امر پاسخگو باشند. اگر چه امروز بیداری در بخش های فرهنگی جامعه رخ می دهد اما این امر بسیار کند است باید حرکت های جدی تری را بکار بگیریم. تا بتوان وضعیت نامطلوب فرهنگی جامعه اصلاح شود.